Οι ραγδαίες εξελίξεις στη Συρία υποχρεώνουν την Ευρώπη να επαναπροσδιορίσει την προσέγγισή της προς την πολύπαθη χώρα.

Η αιφνιδιαστική ανατροπή Άσαντ εντείνει τη γεωπολιτική αβεβαιότητα στη Μέση Ανατολή και δημιουργεί ερωτήματα για την επόμενη ημέρα της αρχιτεκτονικής ασφάλειας. Όμως, ταυτόχρονα, προκαλεί εύλογη ανησυχία για νέο προσφυγικό κύμα προς την Ευρώπη. 

Αρκετές χώρες, μαζί και η Ελλάδα, «παγώνουν» προσωρινά την εξέταση αιτήσεων ασύλου από Σύρους πολίτες. Η απόφαση είναι λογική, καθώς είναι χρήσιμο να επανεκτιμηθεί η κατάσταση στη Δαμασκό. Στην παρούσα φάση, είναι πιθανή η δημιουργία ευκαιριών για επιστροφή προσφύγων στις εστίες τους. Όμως, είναι ακόμα νωρίς για να ισχυριστεί κανείς ότι συντρέχουν οι αναγκαίες προϋποθέσεις για συλλήβδην επιστροφή των Σύρων. Για να γίνει αυτό, πρέπει να φανεί ότι στη Συρία διαμορφώνονται συνθήκες ασφάλειας. Άλλωστε, αυτή την παράμετρο υπογραμμίζει και η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. 

Η ενδεχόμενη αύξηση ροών από τη Συρία θα καθοριστεί αποκλειστικά από την πολιτική κατάσταση στη χώρα. Για την ώρα, οι αντάρτες του Τζολάνι επιλέγουν μετριοπαθείς τοποθετήσεις και μιλούν για ομαλή μετάβαση εξουσίας. Βεβαίως, όλα θα κριθούν στην πράξη. Αν η νέα ηγεσία επιλέξει την εκδικητική στάση, εύκολα η χώρα θα συρθεί σε νέο εμφύλιο σπαραγμό που θα δημιουργήσει νέα καραβάνια προσφύγων. 

Με αφορμή τις εξελίξεις στο συριακό, η Ευρώπη οφείλει να κινηθεί σε δύο άξονες.

Πρώτον, να επιμείνει στην εφαρμογή του διεθνούς και του ανθρωπιστικού δικαίου, με ταυτόχρονη αναφορά στην ανάγκη διατήρησης της εδαφικής ακεραιότητας της Συρίας. Χρειάζεται να αναλάβει συντονισμένη δράση στο πεδίο: να καταστήσει σαφές στη νέα ηγετική ομάδα ότι δεν υπάρχει χώρος για περαιτέρω εξτρεμισμό και να συντονίσει την αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας, υπενθυμίζοντας ότι η ίδια είναι πάροχος ασφάλειας και σταθερότητας. Η Ευρώπη καλείται να εκφραστεί με τρόπο ενιαίο και να διεκδικήσει τον γεωπολιτικό ρόλο που της αναλογεί στη Μέση Ανατολή. Αν δεν το κάνει, θα έχει χάσει ακόμα μια ευκαιρία. 

Δεύτερον, η Ε.Ε. οφείλει να προετοιμαστεί για κάθε ενδεχόμενο. Τι πρέπει να πράξει; Να εφαρμόσει άμεσα ενιαίο σύστημα υποδοχής και έναν μόνιμο μηχανισμό αλληλεγγύης. Αυτά, βέβαια, προβλέπονται στο ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο, όμως πρέπει να εξασφαλιστεί η ορθή εφαρμογή του κατά τα συμφωνηθέντα. Το Σύμφωνο δημιουργεί κοινό πλαίσιο υποδοχής για όλη την Ευρώπη, προβλέπει ενισχυμένη συνεργασία με τρίτες χώρες προέλευσης, διέλευσης και φιλοξενίας μεταναστών και προσφύγων και περιλαμβάνει τρόπους αντιμετώπισης της εργαλειοποίησης του μεταναστευτικού από τρίτες χώρες. Ήρθε, λοιπόν, η ώρα να ενταθούν οι διεργασίες για την εφαρμογή του. 

Η Ευρώπη καλείται να στείλει σαφές μήνυμα ότι είναι αποφασισμένη να δράσει για τη σταθεροποίηση της Συρίας και να αντιμετωπίσει τη μεταναστευτική πρόκληση με ενιαίο μέτωπο. Όσο καθυστερεί, χάνει την ευκαιρία να αποκτήσει γεωπολιτικό βάρος στη Μέση Ανατολή. Ταυτόχρονα, αφήνει περιθώριο στις ευρωπαϊκές λαϊκιστικές δυνάμεις να εργαλειοποιούν το μεταναστευτικό και να κερδίζουν έδαφος μέσω της προσφιλούς τους τακτικής, της διαστρέβλωσης.